De Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (Wet DBA) vervangt sinds 2016 de oude VAR-verklaring. Deze wet is ingevoerd om schijnzelfstandigheid tegen te gaan en duidelijkheid te bieden over de arbeidsrelatie tussen opdrachtgevers en zelfstandigen (zzp’ers). Vanaf 1 januari 2025 zal de Belastingdienst hier actief op handhaven.
Wanneer je in loondienst bent, betaalt je werkgever loonbelasting en sociale premies. Sommige werkgevers proberen deze lasten te ontwijken door werknemers als zzp’ers in te huren via schijnconstructies. Dit bespaart hen kosten, maar heeft nadelige gevolgen voor de sociale voorzieningen van een zzp’er die dat zelf moet regelen en de overheidsinstanties die de inkomsten van belastingafdracht mislopen.
Om deze problemen aan te pakken, wil het kabinet de balans herstellen en werkt het aan toekomstbestendige regels voor zelfstandigen en opdrachtgevers. Dit betekent een gelijker speelveld tussen verschillende contractvormen, meer duidelijkheid over de kwalificatie van arbeidsrelaties en strengere handhaving op schijnzelfstandigheid.
Zorg dat je voorbereid bent op deze veranderingen!
- Belangrijke Begrippen en Criteria
Het is dus belangrijk om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Maar hoe weet je of je écht zelfstandig werkt, en niet in loondienst? Wij hebben de kenmerken van werken als zzp’er voor je op een rijtje gezet:
Kenmerken die horen bij een opdracht als zzp’er:
- Je bepaalt zelf hoe het werk wordt uitgevoerd en wat de werktijden zijn, niet de opdrachtgever.
- Het gaat om een opdracht van kortere duur of een beperkt aantal uren per week.
- Je voert geen werkzaamheden uit die ook door werknemers worden gedaan binnen de organisatie.
- Je hebt specifieke kennis en ervaring die niet aanwezig is binnen de organisatie.
- Je hebt de vrijheid om jezelf te laten vervangen en kan dat in de praktijk ook doen.
- Je wordt op factuurbasis per uur of per opdracht betaald. Wanneer per uur wordt betaald, worden alleen de daadwerkelijk gewerkte uren betaald. Bij ziekte ontvang je niets.
- De vergoeding voor het werk ligt duidelijk hoger dan wat binnen de sector normaal gesproken aan werknemers wordt betaald.
- Je draagt ondernemersrisico en doet eigen investeringen voor het werk. Bijvoorbeeld omdat je zelf de materialen of apparaten voor het werk moet kopen.
- Je gedraagt je naar buiten toe als ondernemer. Bijvoorbeeld doordat je actief een website beheert en ook andere klussen uitvoert.
- Er is een resultaatverplichting afgesproken. (Dat betekent dat verwacht wordt dat op een bepaald moment concreet resultaat bereikt wordt, en dat je daar ook op kan worden aangesproken.)
- Verplichtingen voor zzp’ers
Als zzp’er ben je zelf verantwoordelijk voor het aantonen van je zelfstandigheid. Dit begint bij een duidelijke administratie. Zorg dat je facturen stuurt in plaats van salarisstroken en leg afspraken vast in contracten. Daarnaast is het belangrijk om je als ondernemer te profileren. Dit kan door een eigen website te onderhouden, actief klanten te werven en meerdere opdrachtgevers te hebben. Op deze manier laat je zien dat je onafhankelijk werkt en niet afhankelijk bent van één enkele opdrachtgever.
Het vastleggen van een opdracht in een overeenkomst is een essentiële stap. Hierin beschrijf je de aard van de werkzaamheden, de duur van de opdracht en de wederzijdse verplichtingen. Zorg ook voor in- en verkoopvoorwaarden waar afspraken in staan voor het beperken van risico’s, het voorkomen van geschillen en de beschrijving van wettelijke bescherming. Dit biedt niet alleen duidelijkheid, maar voorkomt ook misverstanden en discussie achteraf. Wanneer je zelfstandig werkt investeert je in eigen materialen en heb je geen inkomsten wanneer je ziek bent.
- Verplichtingen voor Opdrachtgevers
Ook opdrachtgevers hebben verantwoordelijkheden onder de Wet DBA. Zij moeten beoordelen of de arbeidsrelatie met een zzp’er voldoet aan de criteria van zelfstandigheid. Dit vraagt om een kritische blik op de afspraken die worden gemaakt. Het is van belang dat de zzp’er voldoende vrijheid heeft in de uitvoering van de opdracht en niet dezelfde werkzaamheden uitvoert als werknemers in loondienst.
Voorheen konden opdrachtgevers en zzp’ers de samenwerking vastleggen in een modelovereenkomst, wat aantoonde dat er niet via loondienst werd gewerkt. Vanaf 6 september 2024 worden er echter geen nieuwe modelovereenkomsten meer goedgekeurd. Dit omdat modelovereenkomsten voor schijnzekerheid kunnen zorgen. “De beoordeling van arbeidsrelaties is namelijk afhankelijk van hoe in de praktijk wordt gewerkt. En niet van hoe afspraken op papier zijn gezet. De ervaring leert dat een arbeidsrelatie in de praktijk in veel gevallen niet overeenkomt met de afspraken in de modelovereenkomst”, aldus de belastingdienst.
Goedgekeurde modelovereenkomsten mogen nog gebruikt worden zolang ze geldig zijn. Ze kunnen echter niet meer verlengd worden.
- Handhaving en Gevolgen
De Belastingdienst handhaaft door een combinatie van informatievoorziening, samenwerking, en controle op arbeidsrelaties. Zo voert de Belastingdienst bedrijfsbezoeken en boekenonderzoeken uit, waarbij uitgebreid onderzocht wordt of de kwalificatie van arbeidsrelaties correct is. Ook wordt er gebruik gemaakt van een landelijke detectiemodule die risicovolle situaties signaleert zoals het inhuren van zelfstandigen onder omstandigheden die kunnen wijzen op schijnzelfstandigheid. Deze signalen worden handmatig beoordeeld en kunnen leiden tot verdere controles. De Belastingdienst werkt samen met organisaties zoals de Kamer van Koophandel en de Arbeidsinspectie om informatie uit te wisselen en meldingen te ontvangen over mogelijke schijnconstructies.
Heb je onterecht belastingvoordelen voor ondernemers gekregen, dan moet je die terugbetalen. Denk aan zelfstandigenaftrek of startersaftrek. Je hebt mogelijk ook recht op een contract voor loondienst bij je opdrachtgever. Die moet daarnaast alsnog loonheffing en pensioen betalen. Ook kan je opdrachtgever een boete krijgen (nog niet in 2025).
- Praktische tips voor zzp’ers
De Wet DBA geeft aan dat een zzp’er en opdrachtgever hun werkrelatie moeten beoordelen. Dat doe je door te controleren of de opdracht wel in aanmerking komt voor ondernemerschap.
Voor die controle bestaan hulpmiddelen. Op de website van de Belastingdienst kun je een check doen: Wanneer is sprake van loondienst? De website van Ondernemersplein biedt een hulpmiddel voor opdrachtgevers. Bekijk ook deze uitleg van de Rijksoverheid.
Krijg je een opdracht als zzp’er, maar lijkt het er meer op dat je in loondienst werkt? Dan is het misschien wel voordeliger om in loondienst te werken. Dit voorkomt boetes én zorgt voor minder administratieve lasten. Ook betaalt de werkgever jouw loonbelasting en premies voor verschillende verzekeringen als je in loondienst werkt. Daarnaast ben je verzekerd tegen ziekte, langdurige arbeidsongeschiktheid en werkloosheid, heb je recht op verlofregelingen met loondoorbetaling en heb je mogelijk recht op een pensioensregeling.
Hoewel er dus veel positieve kanten aanzitten, is het niet altijd even makkelijk om na jaren als zzp’er te hebben gewerkt, in loondienst te gaan werken. Wees goed voorbereid en houdt rekening met het volgende:
- Als zzp’er heb je vaak verschillende opdrachten gedaan bij verschillende opdrachtgevers. Verwerk opdrachten bij verschillende opdrachtgevers onder één werkervaring om een overzichtelijk en samenhangend verhaal te presenteren. Dit voorkomt dat je cv onrustig oogt en verlaagt de kans op afwijzing.
- Onderzoek vooraf wat een reëel salaris is voor de functie waarin je solliciteert. Werkgevers kunnen het idee hebben dat je vanwege je zzp-achtergrond onrealistische verwachtingen hebt. Wees voorbereid om dit bespreekbaar te maken.
- Onderstreep in je sollicitatiegesprek hoe je zelfstandigheid, flexibiliteit en resultaatgerichtheid hebt ingezet in je zzp-periode. Laat zien hoe deze kwaliteiten waardevol zijn in een team en organisatie. Werkgevers willen weten of je kunt functioneren in een team en onder een leidinggevende. Geef daarom ook voorbeelden van samenwerkingen in je zzp-tijd en hoe je hierin succesvol was.
- Maak duidelijk dat je kiest voor loondienst vanwege de groei- en ontwikkelingsmogelijkheden die het biedt. Dit helpt om eventuele zorgen weg te nemen dat je snel weer voor jezelf zou beginnen.
- Toekomstige Ontwikkelingen
Na 2025 zal de handhaving van de Wet DBA verder worden aangescherpt. Het kabinet werkt aan een ingroeimodel tot 2030, waarbij opdrachtgevers en zzp’ers stapsgewijs worden begeleid naar een duidelijker en eerlijker systeem. Dit moet leiden tot meer zekerheid en een gelijker speelveld in de arbeidsmarkt.
De verwachting is dat strengere regels vooral impact zullen hebben op sectoren waar zzp’ers structureel werk uitvoeren, zoals de zorg, het onderwijs en de bouw. Tegelijkertijd biedt het nieuwe handhavingsbeleid kansen om meer stabiliteit en duidelijkheid te creëren in de samenwerking tussen zelfstandigen en opdrachtgevers.